نوع مقاله : مقاله ترویجی
نویسندگان
1 استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات علوم زراعی- باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و
2 محقق بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران
3 استادیار پژوهشی بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران
4 کارشناس ارشد بخش تحقیقات زراعی باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان
چکیده
این آزمایش در شرایط استان همدان و کشت تابستانه سیبزمینی به منظور ارزیابی اثرات کود آمینو اسید تولیدی شرکت کشت و صنعت زرین رشد هزاره سوم بر عملکرد و کیفیت غدههای تولید رقم سانته اجرا شد. بدین منظور آمینو اسید تولیدی شرکت نوپویان بهین رشد زرین در چهار نوبت به صورت تزریق در سیستم آبیاری و محلولپاشی در رقم سانته و طی فصل رشد مورد استفاده قرار گرفت. در زمان برداشت اندازه غدههای تولیدی از سایز بذری، خوراکی و ریز از همدیگر تفکیک شده و در درجات مختلف توزین و شمارش شدند. عملکرد کل محاسبه شده و درصد ماده خشک غدههای تولیدی همچنین میزان نیترات غدههای تولیدی مورد اندازهگیری قرار گرفته و با عدم کاربرد اسیدآمینه مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در اندازه غده تولیدی در دو اندازه بذری و درشت و همچنین عملکرد کل و نیز درصد ماده خشک غده تفاوت محسوسی بین استفاده از آمینواسید و عدم کاربرد آن وجود نداشت. صرفا در میزان غده تولیدی با اندازه ریز تفاوت قابل توجهی بین استفاده از آمینواسید و عدم کاربرد آن ایجاد شد. مقدار عملکرد قابل فروش در استفاده از آمینواسید و عدم کاربرد آن به ترتیب 87/35 و 52/33 تن در هکتار بود. در میزان درصد ماده خشک غده نیز تفاوت معنیداری بین دو تیمار ایجاد نشد. کاهش قابل توجهی در مقدار نیترات غده سیبزمینی حاصل از محلولپاشی آمینواسید با عدم استفاده از آن ایجاد شد، بطوریکه مقدار باقیمانده نیترات در غده تولیدی با استفاده از آمینواسید غده پائین‌تر از حد غیرمجاز قرار گرفت.
چکیده تصویری
)
تازه های تحقیق
در زمان جوانهزنی در استفاده از اسیدآمینه و عدم کاربرد آن اختلاف قابل‌توجهی ایجاد نشد به‌طوری‌که با متوسط زمان 16 روزه، جوانهزنی یکسانی در هر دو حاصل شد. همچنین در سرعت رسیدن به پوشش کامل نیز اختلافی در استفاده از اسیدآمینه و عدم استفاده از آن ایجاد نشد (شکل 4- الف). متوسط وزن و تعداد غده تولیدی در اندازه درشت (خوراکی) با استفاده از اسیدآمینه به‌ترتیب 894/0 کیلوگرم و 66/4 عدد در مترمربع بود که با مقدار آن در تیمار شاهد به‌ترتیب با 925/0 کیلوگرم و تعداد 20/5 عدد در مترمربع تفاوت قابل‌توجهی نشان نداد. در میزان تولید غده با اندازه بذری نیز این وضعیت برقرار شد و استفاده از اسیدآمینه با عدم کاربرد آن اختلاف چشمگیری نشان نداد. متوسط تولید غده بذری در تیمار استفاده از اسیدآمینه به‌ترتیب 66/28 عدد و 81/2 کیلوگرم در مترمربع بود که با میزان آن در عدم کابرد اسیدآمینه به‌ترتیب با متوسط 20/30 عدد و 60/2 کیلوگرم در مترمربع تفاوت ملموسی نداشت. استفاده از اسیدآمینه با عدم کاربرد آن صرفاً در میزان غده تولیدی با اندازه ریز تفاوت نشان داد به‌طوری‌که استفاده از اسیدآمینه به‌طور مشخص تولید غده ریز و خارج اندازه را افزایش داد. تیمار اسیدآمینه با متوسط تولید 17/7 عدد و 11/0 کیلوگرم در مترمربع نسبت به تیمار شاهد با متوسط 21/2 عدد و 043/0 کیلوگرم در مترمربع، غده ریز بیش‌تری تولید کرد (جدول 1). استفاده از اسیدآمینه در مقایسه با عدم کاربرد آن، اثر قابل‌توجهی در عملکرد کل غده تولیدی نداشت. متوسط عملکرد در تیمار اسیدآمینه، 55/38 تن در هکتار و در عدم استفاده از آن، 84/35 تن در هکتار بود که با افزایش 35/2 تن در هکتار عملاً از نظر آماری نیز تفاوت معنیداری ایجاد نشد (شکل 4- ب). این افزایش جزئی در عملکرد بیش‌تر ناشی از اثرات اسیدآمینه در افزایش تولید غده در اندازه ریز بود، چرا که در دو اندازه خوراکی و بذری تفاوت قابل‌توجهی دیده نشد. در درصد ماده خشک غده نیز مشخص شد که دو تیمار اسیدآمینه و بدون کاربرد آن تفاوتی با هم نداشته و با اختلاف بسیار جزئی (با 16/0 درصد اسیدآمینه بیش‌تر از تیمار شاهد) به یکدیگر نزدیک بودند. متوسط ماده خشک غده در دو تیمار اسیدآمینه و شاهد به‌ترتیب 66/19 و 50/19 درصد حاصل شد (شکل 4- ج).
کاهش چشمگیری در میزان تجمع نیترات غده با کاربرد اسیدآمینه در مقایسه با شاهد (عدم کاربرد آن) حاصل شد. متوسط میزان نیترات غده در استفاده از اسیدآمینه و عدم کاربرد آن به‌ترتیب 25/137 و 57/160 میلیگرم در کیلوگرم وزن تر غده بود که به‌طور متوسط با کاربرد اسیدآمینه، میزان نیترات غده حدود 22 واحد کاهش نشان داد (شکل 4- د). افزایش سطح اسیدهای آمینه در بافتهای گیاهی با تأثیر بر فعالیت آنزیم‌های نیترات ردوکتاز و گلوتامین سنتتاز مؤثر در جذب و به‌کارگیری نیترات، به‌صورت خودتنظیمی تا حدودی از تجمع نیترات جلوگیری می‌کنند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
سیبزمینی به‌دلیل داشتن هیدروکربنهای قابل هضم، پروتئینهای حاوی لیزین که یک اسیدآمینه ضروری و مهم بوده که غالباً در محصولاتی مانند: غلات و سبزیجات وجود ندارد، ارزش غذایی فراوانی دارد (10). یکی دیگر از انواع محرکهای رشد گیاهی، اسیدهای آمینه است (6). محققان گزارش کردند که محلولپاشی اسیدآمینه در شرایط تنش باعث افزایش عملکرد، اجزای عملکرد و بهبود صفات کیفی محصولات مختلف از جمله: پیاز و سیبزمینی میشود (7 و 9).
همچنین اسیدهای آمینه میتوانند به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم بر فعالیتهای فیزیولوژیکی مؤثر بر روی رشد و عملکرد گیاه تأثیر بگذارند (5). به‌نظر میرسد که عناصر غذایی مؤثر در رفع تنشهای غیر زنده (مانند: پتاسیم، کلسیم و روی) به‌صورت ترکیبات پیچیده اسیدآمینه ـ عنصر غذایی میتوانند با افزایش تحمل سیبزمینی در برابر تنشهای گرمایی و تنشهای محیطی باعث افزایش عملکرد این محصول بشوند (1). یکی از ویژگیهای مهم کیفی غده سیبزمینی، تجمع نیترات در سیبزمینی است که در اثر فعل و انفعالات شیمیایی به ترکیباتی به نام نیتروز آمین که سرطانزا هستند، تبدیل میشوند (2). اسیدهای آمینه محصول پایانی مرحله جذب و احیای نیترات هستند. بنابراین، افزایش غلظت اسیدهای آمینه در بافتهای گیاهی با تأثیر بر فعالیت آنزیم‌های نیترات ردوکتاز و گلوتامین سنتتاز در آسیمیلاسیون (جذب و به‌کارگیری) نیترات، اثر ممانعت کنندهای بر تجمع نیترات دارد (4).
این آزمایش با دو تیمار استفاده از اسیدآمینه و عدم استفاده از آن در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اکباتان در همدان در سال زراعی 401-1400 به اجرا درآمد. قبل از کاشت، نیاز غذایی با آزمون خاک برآورد و توصیه کودی اعمال شد. یک سوم از کود اوره قبل از کاشت با سایر کودهای پایه مخلوط و مورد استفاده قرار گرفت. دو قسمت دیگر از کود اوره در دو نوبت در مرحله خاکدهی پای بوته و در زمان گلدهی به‌صورت تزریق در سامانه آبیاری در اختیار محصول سیبزمینی قرار گرفت. به‌منظور آماده‌سازی زمین، ابتدا زمین مورد نظر شخم شده و سپس با روتوشیپر برای خردشدن کلوخهها بر روی آن عملیات خاکورزی و دیسک و لولر صورت گرفت. غدههای بذری مورد استفاده قبل از کاشت با استفاده از قارچ‌کش کاربندازیم با نسبت دو در هزار ضدعفونی شدند. کشت با استفاده از کارنده 3 ردیفه سیبزمینی با ایجاد پشته تلفیقی با عرض پشته 150 سانتیمتر با سه ردیف بر روی یک پشته و فاصله بوته حدود 22 سانتیمتر انجام گرفت. آبیاری به‌صورت قطرهای انجام گرفته و نوارهای تیپ در هنگام کاشت با نوار نقاله در پشت دستگاه به‌صورت خودکار در عمق 5 سانتیمتری و به‌صورت دو نوار تیپ بر روی یک پشته سه ردیف کاشت، قرار گرفتند. در طی مراحل داشت، کود میکرو کامل به‌همراه سکوسترین آهن در دو نوبت در زمان پوشش کامل و در زمان گلدهی و غدهزایی در سامانه آبیاری و با غلظت 5 در هزار تزریق شدند. در بخشی از آزمایش که اسیدآمینه مورد استفاده قرار گرفت، همانند تیمار شاهد (عدم کاربرد اسیدآمینه) آزمون خاک صورت پذیرفته و براساس توصیه ارائه‌شده، کودهای پایه در زمان کاشت و همچنین کود میکرو کامل و سکوسترین آهن به‌صورت محلولپاشی مورد استفاده قرار گرفت. براساس توصیه شرکت کشت و صنعت زرین رشد هزاره سوم (تولیدکننده اسیدآمینه) در چهار نوبت که نوبت اول با آبیاری اول با غلظت 5 در هزار و در نیم ساعت آخر آبیاری و به‌صورت تزریق در سامانه آبیاری قطرهای (طبق توصیه شرکت تولیدکننده اسیدآمینه) و در مرحله داشت در طی سه نوبت دیگر (در موقع رسیدن ارتفاع بوته به 10 تا 15 سانتیمتر،گلدهی و در مرحله حجیم شدن غدهها) به نسبت 5 در هزار با محلولپاشی صورت گرفت (شکل‌های 1 تا 3). قابل ذکر این‌که ترکیب و نوع مواد موجود در کود اسیدآمینه به‌صورت محرمانه برای شرکت تولیدکننده محفوظ بوده و لذا اطلاعاتی در این خصوص در دسترس مجریان پروژه قرار نگرفت. ضمن این‌که براساس اظهارات تولیدکننده، این ترکیب صرفاً اسیدآمینه نبوده و از مواد محرک رشد و عناصر معدنی هم برخوردار بوده است. تاریخ رسیدن رقم در دو تیمار استفاده از اسیدآمینه و عدم کاربرد آن ثبت و در زمان برداشت از هر یک از دو روش (استفاده از اسیدآمینه و عدم کاربرد آن)، 20 نمونه یک مترمربعی رکوردگیری انجام شده و غدههای تولیدی در سه اندازه خوراکی (با قطر بزرگ‌تر از 55 میلیمتر)، بذری ( قطر 35 تا 55 میلیمتر) و ریز ( قطر کوچک‌تر از 35 میلیمتر) تفکیک شده و عملکرد حاصل به کیلوگرم در هکتار برآورد شد. نمونههایی از غدههای تولیدی به‌صورت تصادفی انتخاب و برای اندازهگیری ماده خشک و میزان نیترات غده به آزمایشگاه منتقل شدند.
)