نوع مقاله : مقاله علمی - ترویجی

نویسندگان

• داود حسن پناه ¹
• احمد موسی پور ²
• خسرو پرویزی ³
• امیرهوشنگ جلالی ⁴
• کوروش شجاعی نوفرست ⁵

¹ دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

² دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات سبزی، صیفی و حبوبات آبی، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

³ دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

⁴ استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

⁵ استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

چکیده

رقم "تکتا" از تلاقی بین رقم لوتسا به‌عنوان والد مادری و رقم کایزر به‌عنوان والد پدری حاصل شده است. افزایش عملکرد غده این رقم نسبت به میانگین رقم­های شاهد تجاری (آگریا و کایزر) در آزمایشات سازگاری، در کرج 7 درصد، اردبیل 20 درصد، مشهد 5 درصد، همدان 6 درصد، اصفهان 7 درصد و به‌طور میانگین در کلیه مکان­ها، 8 درصد بود. این رقم، دارای رنگ گوشت زرد روشن، رنگ پوست کرمی مایل به صورتی، شکل غده بیضی مایل به گرد، رنگ سرخ‌شده شفاف (خوش‌رنگ)، بافت نسبتاً نرم، ماده خشک 83/19 درصد، عمق چشم سطحی، سیاه‌شدن رنگ گوشت غده جزئی، بدون زنگ داخلی غده، بدون حفره­ای شدن غده و بدون شکاف­های رشد، دوره خواب 100 روز، دوره رشد 107 روز و جزء رقم متوسط­رس بود. در سال 1398، این رقم با رقم­های آگریا و ساوالان در منطقه اردبیل در فصل بهار (دهه اول اردیبهشت) کشت و بررسی شدند. عملکرد غده قابل فروش این رقم در شرایط منطقه اردبیل 46 تن در هکتار، رقم آگریا (شاهد) 31 تن در هکتار و رقم ساوالان (شاهد) 33 تن در هکتار بود. اختلاف عملکرد غده این رقم نسبت به رقم آگریا (شاهد)، 15 تن در هکتار (افزایش 32 درصدی) و رقم ساوالان (شاهد)، 13 تن در هکتار (افزایش 28 درصدی) بود. این رقم نسبت به ویروس­های وای سیب‌زمینی (PVY)، ایکس سیب‌زمینی (PVX) و اس سیب‌زمینی (PVS)، حساس و نسبت به ویروس آ سیب­زمینی (PVA)، مقاوم و نسبت به بیماری­های رایزوکتونیا و اسکب باکتریایی، نیمه­مقاوم تشخیص داده شد. در نهایت براساس نتایج به‌دست‌آمده طی 10 سال، رقم "تکتا" مناسب برای مصرف تازه­خوری و کنسروی در مناطق کشت بهاره در سال 1400، معرفی و نامگذاری شد.

چکیده تصویری

تازه های تحقیق

رقم "تکتا" از انتخاب بین 8 جمعیت اصلاحی در سال 1390 از تلاقی رقم ­های ساتینا، لوتسا، کایزر و ساوالان در گلخانه ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل انتخاب شده است. در اسفندماه سال 1390، تعداد 3955 بذر حقیقی برای انتخاب تک ­بوته در گلخانه کشت شدند. در اوایل خردادماه سال 1391، پس از آن‌که نشاءها به مرحله 3 تا 5 برگی رسیدند، به مزرعه اصلی منتقل شدند. تعداد 381  تک‌بوته در مزرعه براساس صفات تعداد غده بیش از 6 عدد در بوته، عمق چشم سطحی، غده­ های یکنواخت و استولون کوتاه انتخاب شدند. در سال 1392، از بین 381 کلون، تعداد 104 کلون براساس صفات عملکرد تک­ بوته، غده ­های یکنواخت، رنگ گوشت زرد و زرد روشن، استولون کوتاه و عمق چشم سطحی تا متوسط انتخاب شدند. در سال 1393، تعداد 104 کلون انتخابی بررسی و تعداد 31 کلون که عملکرد غده قابل فروش آن‌ها در حد شاهد (رقم ­های آگریا، کایزر، ساوالان و ساتینا) و یا بالاتر بودند و سایر صفات آن‌ها نیز قابل قبول بود، برای آزمایش پیشرفته انتخاب شدند. در سال 1394، تعداد 31 کلون انتخابی با رقم آگریا (شاهد) و رقم کایزر (شاهد) از نظر صفات کمی و کیفی در سه منطقه کرج، اردبیل و همدان بررسی و تعداد 13 کلون برتر انتخاب شد. طی سال­های 1395 و 1396، تعداد 13 کلون سیب‌زمینی انتخابی در پنج منطقه (کرج، اردبیل، همدان، مشهد و اصفهان) در قالب آزمایش سازگاری و تعیین ارزش زراعی بررسی و از میان این 13 کلون، رقم تکتا با عملکرد غده قابل فروش بالا (32/45 تن در هکتار) انتخاب شد. در کشت بهاره این رقم نسبت به میانگین شاهدها در کرج 7 درصد، اردبیل 20 درصد، مشهد 5 درصد، همدان 6 درصد، اصفهان 7 درصد و به‌طور میانگین در کلیه مکان ­ها، 8 درصد افزایش عملکرد غده داشت. این رقم، دارای عملکرد غده بالا، رنگ گوشت زرد روشن، رنگ پوست کرمی مایل به صورتی، شکل غده بیضی مایل به گرد (شکل 1)، رنگ سرخ‌شده شفاف (خوش‌رنگ) (شکل 2)، بافت نسبتاً نرم، خوش طعم، ماده خشک 83/19 درصد، عمق چشم سطحی، سیاه شدن رنگ گوشت غده کم، بدون زنگ داخلی غده، بدون حفره ­ای شدن غده و بدون شکاف­ های رشد، دوره خواب 100 روز، دوره رشد 107 روز و متوسط ­رس بود. براساس نتایج روش ­های پایداری، رقم تکتا (کلون 901675) دارای بیش‌ترین پایداری عملکرد غده بود. در سال 1398، رقم تکتا و رقم­ های آگریا و ساوالان در منطقه اردبیل در فصل بهار (دهه اول اردیبهشت) کشت و بررسی شدند. عملکرد غده قابل فروش رقم تکتا در آزمایش تحقیقی ـ ترویجی در شرایط منطقه اردبیل به مقدار 46 تن در هکتار، رقم آگریا (شاهد) 31 تن در هکتار و رقم ساوالان (شاهد) 33 تن در هکتار بود. اختلاف عملکرد غده این رقم نسبت به رقم آگریا (شاهد)، 15 تن در هکتار (افزایش 32 درصدی) و رقم ساوالان (شاهد)، 13 تن در هکتار (افزایش 28 درصدی) بود. این رقم نسبت به ویروس­های وای سیب‌زمینی (PVY)، ایکس سیب‌زمینی (PVX) و اس سیب‌زمینی (PVS) حساس و نسبت به ویروس آ سیب ­زمینی (PVA) مقاوم و نسبت به بیماری­ های رایزوکتونیا و اسکب باکتریایی، نیمه­ مقاوم تشخیص داده شد. این کلون در سال 1400 توسط کمیته معرفی رقم سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تأیید و با نام رقم "تکتا" نامگذاری شد. بنابراین با توجه به عملکرد قابل توجه و سازگاری مناسب در مناطق مختلف کشت بهاره، امکان گسترش سطح کشت آن در صورت داشتن برنامه ترویجی و توسعه­ ای دور از انتظار نمی­ باشد. مشخصات زراعی رقم سیب­ زمینی تکتا در جدول 1 نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

• میان رس"
• تازه خوری"
• کنسروی"
• تکتا"
• "
• سیب‌ زمینی"

موضوعات

• زراعت و اصلاح نباتات