نوع مقاله : مقاله علمی - ترویجی

نویسنده

• احمد حیدری

استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

چکیده

تراکم خاک عاملی منفی برای رشد گیاهان است. سیب‌زمینی محصولی است با سیستم ریشه‌ای ضعیف و با نیاز آبی بالا، بنابراین اگر با نرم‌کردن خاک اطراف ریشه بتوان توسعه نفوذ ریشه و غده‌های سیب‌زمینی در خاک را بهبود داده و بدین طریق باعث افزایش عملکرد سیب زمینی، بهره‌وری آب و درآمد کشاورزان شد، از نظر اقتصادی حائز اهمیت خواهد بود. در پروژه‌ای تحقیقی – ترویجی عملکرد و بهره‌وری آب سیب‌زمینی (رقم بامبا) در روش مرسوم خاک‌ورزی سیب‌زمینی با روش خاک‌ورزی بین ردیفی با چیزل‌پکر (به عمق 45-35 سانتی‌متر) بعد از کاشت سیب‌زمینی در سیستم آبیاری بارانی در مزرعه‌ای‌ واقع در روستای دینارآباد بخش لالجین از توابع شهرستان بهار استان همدان مقایسه شد. عملکرد سیب‌زمینی در روش مرسوم (بدون خاک‌ورزی بین ردیفی) و روش نوین (خاک‌ورزی بین ردیفی) به ترتیب 56000 و 74000 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین بهره‌وری مصرف آب آبیاری در روش مرسوم و روش نوین به ترتیب 4/82 و6/37  کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه شد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که خاک‌ورزی بین ردیفی بعد از کاشت، باعث افزایش عملکرد و بهره‌وری آب سیب‌زمینی می‌شود. از نظر اقتصادی، بیشترین ارزش ناخالص (5,180 میلیون ریال در هکتار) و ارزش خالص (5,170 میلیون ریال در هکتار) مربوط به روش نوین است. بنابراین توصیه می‌شود بعد از کاشت سیب‌زمینی و تا زمانی‌که استفاده از دستگاه به گیاه و ریشه‌های سیب‌زمینی آسیب نمی‌رساند و خاک در وضعیت رطوبتی مناسب می‌باشد (گاورو باشد)، اقدام به خاک‌ورزی بین ردیفی به عمق 45-35 سانتی‌متر با دستگاه چیزل‌پکر شود.

چکیده تصویری

تازه های تحقیق

روش نوین (خاک­ورزی بین ردیفی بعد از کاشت با چیزل­پکر) با روش مرسوم (بدون خاک­ورزی بین ردیفی) در مزرعه‌‌ای واقع در روستای دینارآباد بخش لالجین از توابع شهرستان بهار در استان همدان اجرا شد (شکل 1). مساحت مزرعه شاهد (روش مرسوم) حدود 2000 مترمربع و مساحت مزرعه مورد مطالعه (روش نوین)  نیز حدود 2000 مترمربع در نظر گرفته شد. روش مرسوم شامل: تهیه زمین رایج (شخم با گاوآهن برگردان‌دار+دیسک+ماله) +کاشت با کارنده سیب­زمینی و روش نوین شامل: تهیه زمین رایج (شخم با گاوآهن برگردان‌دار+دیسک+ماله) +کاشت با کارنده سیب­زمینی+ خاک­ورزی بین ردیفی با چیزل‌پکر به عمق 45- 35 سانتی­متر (شکل 2).

رقم سیب ­زمینی کشت‌شده، بامبا بود. سیب­ زمینی با غده ­کار با فاصله ردیف 75 سانتی­متر در تاریخ 1402/1/18 به‌وسیله بهره ­بردار کشت شد. مقدار کود مصرفی (کود مرغی حدود 10 تن در هکتار و کود اوره حدود 200 کیلوگرم در هکتار) و مبارزه با علف‌های هرز و سم‌پاشی در هر دو مزرعه مشابه هم بود. آبیاری (با سامانه بارانی ـ کلاسیک نیمه‌ثابت) هر دو مزرعه براساس عُرف منطقه (شش روز یک بار) به‌وسیله بهره­بردار انجام می­شد. مزرعه شاهد بدون اعمال خاک­ورزی بین ردیفی بوده و در مزرعه دیگر نیز که سیب‌زمینی با روش رایج کشت شده بود، پس از آماده­سازی دستگاه چیزل­پکر ردیفی مبادرت به خاک­ورزی بین ردیفی به عمق 45-35 سانتی­متر بین ردیف­های کاشت شد. زمان مناسب برای این عملیات از زمان بعد از کاشت غده تا زمانی است که دستگاه قادر به کار در مزرعه بدون آسیب رساندن به گیاه و ریشه­ های آن می­ باشد (شکل 2). با تغییراتی در خاک­ورزهای مرکب حفاظتی (چیزل­پکر) موجود (شکل 3)، می ­توان از این خاک ­ورزها در عملیات داشت سیب ­زمینی استفاده کرد. چیزل­ پکر (شکل 3) از جمله خاک­ورزهای اولیه بوده که با ایجاد شیارهای عمیق به‌وسیله تیغه ­های خود، سبب شکسته شدن لایه­ های سخت حاصل از شخم‌های قبلی خاک می­ aود. بنابراین ماشین یادشده موجب احیای خاک شده و امکان نفوذ آب و نیز گسترش ریشه گیاهان در داخل خاک را بهبود می­بخشد. با توجه به تراکتور­های موجود، می­توان سه بازو را حفظ کرده و بقیه بازوها را از دستگاه جدا کرد. فاصله بین بازوهای کناری به اندازه 75 سانتی­متر و با توجه به فاصله ردیف­های کشت محصول سیب ­زمینی تنظیم می‌شود (شکل 2- الف). در طول فصل زراعی، حجم آب آبیاری (با اندازه­گیری دبی آب‌پاش­ها و ساعت آبیاری) تعیین شد. بافت خاک مزرعه مورد آزمایش از نوع متوسط (لوم رسی شنی^[1]) بود.

 

[1]- Sandy clay loam

کلیدواژه‌ها

• چیزل‌پکر
• شرایط متعارف بهره‌بردار
• شهرستان بهار
• کارآیی مصرف آب
• مقاومت خاک

موضوعات

• مکانیزاسیون و ماشین کشاورزی