نوع مقاله : مقاله علمی - ترویجی
نویسندگان
1 دانشیار پژوهشی بخش تحقیقات فنی و مهندسی. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران.
2 مربی پژوهشی بخش تحقیقات خاک و آب. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان.سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران.
چکیده
سیب‌زمینی یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی استان همدان است که به صورت گسترده‌ای در این استان کشت می‌شود. برای افزایش عملکرد سیب‌زمینی در واحد سطح، روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی از این راه‌ها، مصرف مقدار مناسب کود گاوی در مزرعه و استفاده از روش مناسب خاکورزی جهت مخلوط سازی با خاک است. برای تعیین مقدار مناسب مصرف کود گاوی در مزرعه و تعیین عملیات خاکورزی مناسب بر افزایش پوکی و حاصلخیزی خاک زراعی و همچنین عملکرد سیب‌زمینی، تحقیقی با سه مقدار کود گاوی شامل مقادیر 0 ، 20 و 40 تن کود گاوی در هکتار و پنج روش مختلف خاکورزی، شامل 1- گاوآهن برگردان‌دار، 2- گاوآهن مرکب (قلمی+ غلتک)، 3- شش خیش، 4- پنجه غازی و 5- سیکلوتیلر (کلوخه خردکن عمودی) انجام شد. بدین صورت که ابتدا در پاییز قطعه زمین مورد نظر توسط گاوآهن برگردان‌دار شخم زده شده، سپس کود گاوی با مقادیر مختلف در مزرعه توزیع شد و برای تعیین مناسب‌ترین روش مخلوط سازی کود گاوی با خاک از ماشین‌های مختلف خاکورزی استفاده شد. بر اساس نتایج توصیه می‌شود که قبل از کاشت سیب‌زمینی در مزرعه از کود گاوی با مقادیر بیش از 20 تن در هکتار استفاده شود. زیرا علاوه بر کاهش وزن مخصوص ظاهری خاک، باعث افزایش پوکی خاک زراعی شده و در نتیجه باعث افزایش عملکرد سیب‌زمینی می‌شود. همچنین به منظور مخلوط سازی کود، پیشنهاد می‌شود که از سیکلوتیلر استفاده شود، زیرا این ماشین علاوه بر توزیع عمقی و یکنواخت کود، افزایش پوکی و کاهش تراکم خاک را نیز در بر دارد.
چکیده تصویری
)
تازه های تحقیق
نتایج تأثیر کاربرد کود گاوی و روش خاکورزی بر ویژگی‌های خاک و عملکرد سیب‌زمینی به‌شرح زیر ارائه می‌شود:
1- تأثیر هم‌زمانی مصرف کود گاوی و عملیات خاکورزی بر وزن مخصوص ظاهری خاک (پوکی خاک)
همچنین با توجه به عدم تأثیر روش مخلوط‌سازی کود با خاک و این‌که به‌منظور خاکورزی اولیه از گاوآهن برگردان‌دار استفاده شده است، بهتر است برای مخلوط‌سازی کود گاوی با خاک از ماشینی استفاده شود که ظرفیت مزرعه‌‌ای بالایی داشته باشد و نیاز به انرژی کم‌تری برای کار در مزرعه باشد. لذا توصیه می‌شود که برای مخلوط‌سازی کود با خاک از گاوآهن برگردان‌دار استفاده نشود و بهتر است از سایر ماشین‌های خاکورزی مانند: گاوآهن مرکب، شش خیش، پنجه غازی و یا سیکلوتیلر استفاده شود. ضمناً به‌دلیل این‌که سیکلوتیلر کود را به‌صورت عمودی و به‌طور یکنواخت تا عمق بیش‌تری (25 سانتی‌متری) در خاک توزیع و سطح خاک را تسطیح می‌کند، دارای اولویت بیش‌تری نسبت به سایر ماشین‌های خاکورزی استفاده‌شده در این تحقیق می‌باشد.
2- تأثیر کود گاوی و عملیات خاکورزی بر عملکرد سیب‌زمینی
همچنین با توجه به این‌که بین سطوح روش‌های مختلف مخلوط‌سازی کود با خاک اختلافی وجود ندارد، لذا بهتر است که برای مخلوط‌سازی کود گاوی با خاک از سیکلوتیلر استفاده شود زیرا این ماشین با مخلوط‌سازی یکنواخت کود تا عمق 25 سانتی‌متری، همچنین در تسطیح خاک و خرد کردن کلوخه‌ها نسبت به سایر ماشین‌های استفاده‌شده در این تحقیق (گاوآهن برگردان‌دار، گاوآهن مرکب، شش خیش و پنجه غازی) از توانایی بیش‌تری برخوردار است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
حفظ و بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مفید خاک، امری بسیار مهم است. در این راستا مصرف مقدار مناسب کودهای آلی به همراه استفاده از روش‌های مناسب خاکورزی که بتواند باعث مخلوط‌سازی بهتر کودهای آلی شود، می‌تواند باعث پوکی بیشتر خاک شده و ظرفیت نگهداری آب در خاک را افزایش دهد. این فرایند در نتیجه باعث افزایش عملکرد سیب‌زمینی می‌شود که یکی از راه‌های افزایش بهره‌وری استفاده از منابع خاک است.در این تحقیق، بلافاصله پس از برداشت محصول قبل (گندم) و در زمانی که خاک مزرعه دارای رطوبت مناسبی بود، زمین به‌وسیله گاوآهن برگردان‌دار شخم زده شد. سپس مقادیر مختلف کود گاوی (صفر، 20 و 40 تن در هکتار)، در قطعات مختلف زمین توزیع شد. برای مخلوط‌سازی کود با خاک از پنج روش خاکورزی (1- گاوآهن برگردان‌دار 2- گاوآهن قلمی 3- شش خیش 4- پنجه غازی 5- سیکلوتیلر) استفاده شد. در بهار سال بعد نیز قبل از کشت به‌منظور تهیه بستر مناسب و حذف علف‌های هرز، از عملیات دیسک‌زنی استفاده شد. در نهایت تأثیر توأم کود گاوی و روش‌های مخلوط‌سازی کود گاوی با خاک (روش‌های مختلف خاکورزی) بر چگالی ظاهری (پوکی) خاک و عملکرد سیب‌زمینی بررسی شد. لازم به ذکر است که قطعه زمینی که کود گاوی در آن مصرف نشد (تیمار صفر تن در هکتار) به همراه استفاده از گاوآهن برگردان‌دار به‌عنوان روش مرسوم منطقه (تیمار شاهد) در نظر گرفته شده بود. همچنین یک سوم کودهای پایه (اوره، فسفات و پتاس) براساس آزمون خاک به همراه کاشت غده‌های سیب‌زمینی با ماشین کارنده و دو سوم آن نیز به‌صورت کود سرک به روش دستی در مزرعه توزیع شد.
1- بلافاصله پس از برداشت محصول قبل و در رطوبت مناسب، زمین به‌وسیله گاوآهن برگردان‌دار شخم زده شود.
2- در مزرعه کمینه (حداقل) 20 تن کود گاوی در هکتار توزیع شود. مسلماً 40 تن در هکتار می‌تواند تأثیر بیش‌تری بر روی بهبود خصوصیات فیزیکی خاک و افزایش عملکرد داشته باشد. مصرف 20 تا 40 تن در هکتار کود گاوی در مزرعه باعث افزایش عملکرد به مقدار 4/6 تا 3/11 درصد و افزایش پوکی خاک به مقدار 4/5 تا 1/13 درصد نسبت به عدم استفاده از کود گاوی شده است.
3- براساس آزمون خاک، نوع و مقدار کودهای شیمیایی مورد نیاز مشخص و در مزرعه مصرف شود.
4- لازم است که برای مخلوط‌سازی بهتر و همچنین توزیع یکنواخت عمقی کود، از ماشین‌های خاکورزی در پائیز استفاده شود. بهتر است از ماشینی استفاده شود که دارای ظرفیت مزرعه‌‌ای بالایی بوده و همچنین نیاز به انرژی کم‌تری داشته باشد. قطعاً استفاده از گاوآهن برگردان‌دار به‌دلیل مصرف بالای انرژی و ظرفیت مزرعه‌‌ای کم، گزینه مناسبی نیست. لذا توصیه می‌شود که از سیکلوتیلر استفاده شود زیرا ضمن مخلوط‌سازی یکنواخت کود تا عمق 25 سانتی‌متری، باعث خرد شدن کلوخه‌ها و تسطیح بهتر خاک مزرعه نیز می‌شود.
5- در صورت وجود علف‌های هرز در مزرعه، لازم است که علف‌های هرز به روش شیمیایی یا مکانیکی (استفاده از پنجه غازی) کنترل شود. سپس نسبت به کشت سیب‌زمینی در بهار اقدام شود.
6- در صورت وجود کلوخه در مزرعه و یا ناهمواری در سطح مزرعه، لازم است که با استفاده از دیسک، کلوخه‌ها را خرد کرده و ناهمواری‌های سطح زمین را بهبود بخشید. سپس اقدام به کشت سیب‌زمینی در بهار کرد.
)