نوع مقاله : مقاله علمی - ترویجی
نویسندگان
1 استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات علوم زراعی- باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و
2 کارشناس ترویج و مشارکت مردمی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان
چکیده
در راستای برنامه تولید و معرفی ارقام جدید سیبزمینی در داخل کشور لازم است کلونهای برتری که در آزمایشهای سازگاری و پیشرفته، برتری نسبی و قابل ملاحظه‌ای نسبت به ارقام شاهد داشته‌اند را در قالب طرحهای تحقیقی ـ ترویجی و در شرایط زارعین قبل از معرفی رقم، مورد آزمون قرار داد. در این راستا دو رقم جدید سیبزمینی با نامهای آتوسا و آنوشا به‌همراه رقم شاهد آگریا در منطقه کبودراهنگ، مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی نتایج نشان داد که دو رقم جدید آتوسا و آنوشا بهترتیب با تولید 12/47 و 42/48 تن در هکتار از نظر عملکرد کل از رقم آگریا با متوسط تولید 03/41 تن در هکتار برتر بودند. هم‌چنین دو رقم آتوسا و آنوشا از نظر نسبت تولید غده در اندازه بذری نیز بهتر از رقم آگریا بودند و بهترتیب به میزان 49/8 و 92/2 درصد غده بذری بیشتری از رقم آگریا تولید کردند. دو رقم مذکور از نظر درصد ماده خشک غده با میانگین 52/20 درصد، مشابه رقم آگریا بودند.
تازه های تحقیق
جهت انجام این طرح، حدود 100 کیلوگرم غده بذری از دو رقم آتوسا و آنوشا که برتری آنها در طرحهای سازگاری و پیشرفته به اثبات رسیده بود، در کنار رقم شاهد آگریا و در سطحی به‌وسعت تقریبی 500 مترمربع کشت شدند. زمین مورد نظر در روستای قرهگل از توابع شهرستان کبودراهنگ واقع شده بود. کلیه عملیات زراعی مورد نیاز مطابق معمول و عرف کشاورز انجام گرفت. در زمان رسیدگی، تاریخ رسیدن دو رقم جدید و رقم شاهد آگریا ثبت شدند. پس از رسیدن به‌منظور برآورد عملکرد، تعداد 4 نمونه یک مترمربعی از هر رقم برداشت شده و غدههای تولیدی در اندازه‌های مختلف بذری (قطر 35 تا 55 میلیمتر)، درشت (با قطر بزرگتر از 55 میلیمتر) و کوچک (قطر کوچکتر از 35 میلیمتر) از هم تفکیک و تعداد و وزن متوسط آنها مشخص و توزین شد. برای تعیین درصد ماده خشک غده، از هر کدام از غدههای بزرگ، کوچک و متوسط به‌طور تصادفی یک غده انتخاب شده و به‌صورت بسیار ریز خرد و مخلوط شدند. پنج گرم از این مخلوط، توزین شده و در آون در دمای 105 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 6 تا 8 ساعت با جریان هوای داغ قرار گرفت. پس از تثبیت وزن خشک، آخرین عدد به‌عنوان وزن نهایی ثبت گردید. درصد ماده خشک از تقسیم وزن نهایی ثبت‌شده بر وزن اولیه نمونه محاسبه شد. در پایان دادههای حاصل از صفات اندازهگیری‌شده و عملکرد کل ارقام جدید با رقم شاهد با استفاده از نرم‌افزار SASو از طریق آزمون tمورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند.
کلیدواژه‌ها
در ایران تقریباً همه ارقام سیبزمینی موجود در کشور، در شرایط اقلیمی کشورهای اروپایی یعنی در شرایط دمایی خنک و طول روزهای بلندتر اصلاح شده‌اند و به‌همین دلیل ممکن است سازگاری چندانی با شرایط اقلیمی ما نداشته
باشند. هم‌چنین بخش قابل توجهی از این ارقام به‌دلیل عدم اتمام دوره "حقوق اصلاحگر" آنها، مشمول قوانین حق مالکیت معنوی بوده و در صورت عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و کنوانسیون upov، الزاماً هرگونه استفاده تجاری از آنها منوط به پرداخت حق امتیاز و کسب موافقت شرکت‌های اصلاح‌کننده خواهد بود. بدین لحاظ ضرورت اجرای برنامههای اصلاحی سیبزمینی در داخل کشور در راستای معرفی ارقام جدید و سازگار با شرایط آب و هوایی مناطق سیبزمینیکاری، از اولویت بالایی برخوردار میباشد.
در مطالعه انجام‌گرفته توسط یزداندوست همدانی (1389) که در قالب طرح تحقیقی ـ ترویجی و در شرایط زارعین در منطقه همدان انجام پذیرفت، در کلون 2-397097 در مقایسه با رقم شاهد آگریا به‌طور متوسط 10 درصد افزایش عملکرد حاصل شد. هم‌چنین در ارزیابی دیگری در سال زراعی 1389 در مقایسه عملکرد کلونهای 10-397082 و 2-397097 با رقم آگریا بهترتیب 12 و 5/14 درصد افزایش عملکرد مشاهده شد (9).
حسنپناه (1386) در ارزیابی تعداد 12 کلون امیدبخش و ارقام برتر نتیجه گرفت که ارقام سانته، آلمرا، بانبا و کلون ATZIMBA×TPS-67-8 دارای بیشترین عملکرد غده کل و قابل فروش، وزن غده در بوته، تعداد و وزن غده بین 55-35 میلیمتر بودند. ارقام سانته و آگریا دارای بیشترین درصد ماده خشک غده و رنگ چیپس و خلال زرد خیلی روشن بودند. میزان افت انباری در ارقام کایزر، آلمرا و بانبا کمتر از شاهد (رقم آگریا) بود(3).
حسنپناه و حسینزاده (1386) با بررسی جمعیت در حال تفرق حاصل از بذر حقیقی سیبزمینی در منطقه اردبیل، 200 کلون برتر را طی آزمایشی سه‌ساله مورد بررسی قرار داده و در نهایت پنج کلون امیدبخش را برای ارزیابی سازگاری با ارقام شاهد ساوالان و آگریا انتخاب نمودند(4).
حسنآبادی و همکاران (1392) با بررسی سازگاری کلونهای امیدبخش سیب زمینی در مناطق مختلف تولید و نیز با استفاده از روشهای پایداری GGE بای‌پلات و AMMI، رقم خاوران را به‌عنوان دومین رقم ملی سیبزمینی مناسب کشت بهاره در مناطق سردسیر کشور معرفی نمودند(2).
با بررسی نتایج حاصل از اجرای طرحهای تحقیقاتی منتج به معرفی دو رقم آتوسا و آنوشا و از مرحله انجام تلاقیهای اولیه، انتخاب کلونها و آزمایشات گلخانه ای وهم‌چنین اجرای طرحهای مقدماتی، پیشرفته و سازگاری در طی 8 تا 9 سال زراعی، مشخص شد که دو رقم آتوسا و آنوشا دارای بافت آردی و ماده خشک بالاتر از رقم شاهد آگریا میباشند. رنگ گوشت سرخ‌شده این ارقام زرد روشن بوده و با توجه به فرم غده بیضی شکل و رنگ گوشت تازه زرد پررنگ (مورد پسند ذائقه مردم کشور)، می‌توانند برای مصارف مختلف (چند منظوره) مورد استفاده قرار گیرند. پتانسیل عملکرد هر دو رقم آتوسا و آنوشا در طرحهای سازگاری، بالاتر از رقم آگریا و هم‌چنین بالاتر از ارقام داخلی ساوالان و خاوران بوده است. رقم آتوسا نسبت به ویروس PVY که مهمترین بیماری ویروسی کشور میباشد، بسیار مقاوم بوده و از لحاظ مقاومت/ تحمل نسبت به بیماریهای لکه‌برگی آلترناریایی، شوره سیاه و شانکر رایزوکتونیایی AG3 و AG4 بهترتیب نیمه مقاوم، نیمه متحمل، نیمه متحمل و نیمه متحمل میباشد. رقم آنوشا نسبت به ویروسهای PVY و PVX بسیار مقاوم بوده و از لحاظ مقاومت/ تحمل نسبت به بیماریهای لکه‌برگی آلترناریایی، شانکر رایزوکتونیایی AG3 و AG4 و شوره سیاه براساس نتایج بررسی‌های گلخانه‌ای و مزرعهای بهترتیب نیمه حساسنیمه متحمل، متحمل و نیمه متحمل میباشد(6 و 7).
)