نوع مقاله : مقاله علمی - ترویجی

نویسنده

• احمد حیدری

استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

چکیده

سیستم ریشه‌ای سیب‌زمینی ضعیف و نیاز آبی آن بالا است. معمولاً آماده‌سازی زمین برای کاشت سیب­زمینی نیازمند به ورود تراکتور و ادوات کشاورزی (خاک­ورزی، تسطیح، پشته­سازی و ...) در چندین مرحله به مزرعه بوده که به‌طور مشخص عامل مهمی جهت فشردگی بیشتر خاک می­باشد. چنانچه با نرم‌کردن خاک اطراف ریشه بتوان مقاومت خاک را کاهش و نفوذ ریشه سیب­زمینی را به داخل خاک افزایش داد، افزایش عملکرد محصول قابل دسترس خواهد بود. یکی از روش‌های کاهش تراکم خاک، عملیات خاک‌ورزی بین ردیفی در طول فصل رشد محصول می‌باشد. بنابراین در یک پروژه تحقیقاتی، سه روش خاک­ورزی بین ردیفی شامل: 1) خاک‌ورزی با زیرشکن به عمق 40- 35 سانتی‌متر، 2) خاک‌ورزی با گاوآهن قلمی به عمق  25-20 سانتی‌متر و 3) خاک‌ورزی با  پنجه‌غازی به عمق 5 سانتی‌متر با روش شاهد (بدون عملیات خاک­ورزی بین ردیفی) در آبیاری کامل و کم‌آبیاری (75 درصد نیاز آبی) مقایسه شدند. نتایج نشان داد که خاک­ورزی بین ردیفی با زیرشکن و تیغه­های قلمی باعث کاهش تراکم خاک و افزایش عملکرد سیب­زمینی شدند.

تازه های تحقیق

تراکم خاک به فرایندی گفته می‌شود که سبب افزایش جرم ویژه ظاهری خاک شده و موجب کاهش تخلخل، افزایش مقاومت مکانیکی خاک و در نهایت تغییر در ساختمان خاک می­شود. این تغییرات، حرکت آب و هوا و نفوذ ریشه را در خاک محدود می‌کند و باعث کاهش استقرار

گیاه می‌شود و در نهایت ممکن است به کاهش عملکرد محصول نیز منجر شود(4). با توجه به اینکه عملیات خاک‌ورزی اولیه معمولاً در پاییز و خاک­ورزی ثانویه و کاشت سیب‌زمینی در فصل بهار انجام می‌شود و انجام این عملیات منوط به رفتن مکرر تراکتور در مزرعه است، لذا خاک متراکم‌ شده و ممکن است بر عملکرد سیب‌زمینی اثر منفی داشته باشد. یکی از روش‌های کاهش فشردگی خاک، عملیات خاک‌ورزی بین ردیفی در طول فصل رشد محصول می‌باشد. در این پروژه تحقیقاتی از زیرشکن (شکل1)، گاوآهن قلمی (شکل2) و پنجه­غازی (شکل3) برای خاک­ورزی ردیفی بعد از کاشت سیب­زمینی استفاده شد و اثر آن­ها روی عملکرد سیب­زمینی، مقاومت خاک و میزان مصرف آب بررسی شدند (2). نتایج حاکی از برتری زیرشکن و گاوآهن قلمی نسبت به دو روش دیگر (1-خاک­ورزی بین ردیفی با کولتیواتور ردیفی مجهز به تیغه پنجه­غازی و فاروئر و 2- عدم خاک­ورزی بین ردیفی) از نظر کاهش مقاومت خاک، افزایش نفوذ آب به خاک و افزایش عملکرد سیب­زمینی بود.با توجه به سهولت دسترسی به گاوآهن­های قلمی و نیز هزینه بالای استفاده از زیرشکن، توصیه می­شود با ایجاد تغییراتی در گاوآهن­های قلمی موجود، از این خاک­ورزها در عملیات داشت سیب­زمینی استفاده نمود. با توجه به تراکتورهای موجود می­توان سه بازو یا پنج بازو را حفظ کرده و بقیه بازوها را از دستگاه جدا کرد. فاصله بین بازوهای کناری به اندازه 75 سانتی­متر و با توجه به فاصله ردیف­های کشت محصول سیب­زمینی تنظیم می­شود. عمق خاک­ورزی در عمق 25-20 سانتی­متر جهت عملیات خاک‌ورزی بین ردیفی با این ماشین مناسب می­باشد.

مناسب‌ترین زمان عملیات خاک­ورزی با این وسیله در مناطقی با بافت خاک نیمه سنگین که سیب­زمینی در فصل بهار کشت می­شود و دارای سیستم آبیاری بارانی می­باشد، بعد از آبیاری اول و قبل از آبیاری دوم می­باشد، زمانی که زمین گاور شده و این مرحله مصادف با زمانی می­باشد که بوته­های سیب­زمینی از خاک بیرون زده و ارتفاع آنها به حدود 15-10 سانتی­متر رسیده است. همچنین این وسیله را می­توان تا هنگامی­که رطوبت خاک و پوشش گیاهی

مزرعه اجازه می­دهد نیز استفاده کرد. این نوع خاک­ورزها با توجه به عمق کارشان، به خوبی خاک اطراف ریشه سیب­زمینی را نرم کرده و باعث افزایش نفوذپذیری آب به داخل خاک شده و از رواناب جلوگیری می­کنند. فاروئر را می­توان به خاک­ورز قلمی الحاق کرد تا با یک بار عبور تراکتور عملیات خاک­ورزی بین ردیفی و خاک­دهی پایه بوته­ها به طور همزمان انجام شوند.

 

کلیدواژه‌ها

• زیرشکن
• گاوآهن قلمی
• خاک‌ورزی بین ردیفی
• سیب‌زمینی
• کارآیی مصرف آب